"The rule of law" μεταφράζεται στα Ελληνικά σαν "κράτος δικαίου", έτσι μεταφράστηκε και στα εξαιρετικά κείμενα από τους αποφοίτους των Σεµιναρίων Πολιτικής Σκέψης του Ιδρύµατος Φρίντριχ Νάουµαν για την Ελευθερία (2)
"The rule of law" μεταφράζεται από τον google translator σαν κράτος δικαίου.
Η διακυβέρνηση που στηρίζεται στην κυριαρχία του νόμου "The rule of law" ονομάζεται νομοκρατία.(3)
Μια ολοκληρωμένη αντίληψη για την κυριαρχία του νόμου μπορεί να βρει κανείς στην αγγλική Wikipedia Rule of law.
Παρόλο που η έννοια της κυριαρχίας του νόμου αναπτύσσεται λίγο ή πολύ σε 34 γλώσσες, δεν υπάρχει καθόλου αντιστοίχηση του rule of law στην Ελληνική Wikipedia.
Στην Ελληνική Wikipedia, την τρέχουσα περίοδο (2015), αναπτύσσεται η έννοια Κράτος δικαίου χωρίς πηγές, εκφράζοντας απλά την γνώμη του συγγραφέα και συνδεδεμένη με την έννοια Rechtsstaat.
Προσωπικά θεωρώ την νομοκρατία πολύ αρχαϊκό για τους απλούς ανθρώπους (σαν και μένα) και το κράτος δικαίου πολύ άδειο. Η έννοια του δικαίου στην καθομιλουμένη είναι σχεδόν υποκειμενική.
Η κυριαρχία του νόμου σαν απόδοση του "rule of law", αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο, αυτό που είναι: η θεμελιώδης αρχή της δημοκρατίας και της Ευρώπης, που πάνω της μπορεί να βασιστεί η συμφωνία, η συναίνεση, ο συμβιβασμός.
Πέρα από την μετάφραση με ενδιαφέρει η ουσία, τι σημαίνει κυριαρχία του νόμου.
"... κυριαρχία του νόμου, τη θεμελιώδη αρχή ότι οι νόμοι δεν πρέπει να εφαρμόζονται επιλεκτικά ή αυθαίρετα, ότι κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου.
... η Ένδοξη Επανάσταση είχε επιβάλλει την κυριαρχία του νόμου στη Βρετανία, με συνέπεια οι ελίτ να υπόκεινται σε πολύ περισσότερους περιορισμούς απ' όσους φαντάζονταν πριν ανατρέψουν τη δυναστεία των Στιούαρτ. Πρέπει να επισημανθεί ότι η κυριαρχία του νόμου, δεν ταυτίζεται με την κυριαρχία δια του νόμου. Ακόμα και αν οι Ουίγοι ψήφιζαν ένα νόμο που θα τους επέτρεπε να καταπιέζουν τους απλούς πολίτες, θα εξακολουθούσαν να υπόκεινται σε περιορισμούς λόγω της κυριαρχίας του νόμου" σελ. 323 "γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη" των Acemoglou - Robinson.
Το ίδιο σημαίνει και σήμερα, για τις περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης, την Αμερική, τον Καναδά και τις λοιπές επιτυχημένες χώρες.
Δεν σημαίνει όμως το ίδιο για την Ελλάδα, την Ρωσία, την Αργεντινή και κάμποσες άλλες μη επιτυχημένες χώρες.
Σύμφωνα με τον Larry Diamond η κυριαρχία του νόμου αποτελεί ένα από τα τέσσερα βασικά στοιχεία της δημοκρατίας (Democracy)
"Η κυριαρχία του νόμου, στην οποία οι νόμοι και οι διαδικασίες ισχύουν εξίσου για όλους τους πολίτες"
"A rule of law, in which the laws and procedures apply equally to all citizens"
Η κυριαρχία του νόμου συνιστά θεμελιώδη αρχή της δημοκρατίας, με συνέπεια η σημερινή Ελλάδα και οι υπόλοιπες χώρες, στις οποίες δεν ισχύει αυτή η αρχή, να έχουν μια κατώτερης ποιότητας δημοκρατία (ψευδοδημοκρατία).
Η κριτική αυτή δεν συνδέεται με την κριτική των κομουνιστών στην δημοκρατία, που υποστηρίζουν ότι εφόσον δεν έχουν όλοι οι πολίτες ένα εισόδημα, τότε δεν έχουν ελευθερία. Ο Hayek στον" δρόμο προς την δουλεία" εξηγεί ότι η εξασφάλιση εισοδήματος για όλους τους πολίτες οδηγεί σε στρατοκρατικό καθεστώς.
Είναι προφανές ότι θεωρώ την Ελληνική δημοκρατία, σε πολύ ανώτερο επίπεδο από τα στρατοκρατικά καθεστώτα που ευαγγελίζονται το ΚΚΕ, η Ανταρσία, η Χρυσή Αυγή και οι υπόλοιποι αγανακτισμένοι πολίτες. Η ψευδοδημοκρατία μας, είναι ανώτερη γιατί έχει κατακτήσει τουλάχιστον την ελευθερία του λόγου.
Η ελευθερία του λόγου όμως, αν και είναι μια αναγκαία συνθήκη για την δημοκρατία, δεν είναι ικανή από μόνη της να την εξασφαλίσει, χωρίς την κυριαρχία του νόμου.
Η κυριαρχία του νόμου σημαίνει αρκετά ακόμα πράγματα πέρα από το ότι οι νόμοι ισχύουν για όλους, οι νόμοι πρέπει να είναι απλοί, διαθέσιμοι στον κάθε πολίτη, δεν αλλάζουν εύκολα. και όλα αυτά και άλλα μαζί οδηγούν στην ανεκτικότητα και στην ελευθερία του ατόμου.
Ανεκτικότητα γιατί οι πολίτες μαθαίνουν να συνυπάρχουν με πράγματα που δεν τους αρέσουν αλλά είναι νόμιμα.
Ελευθερία γιατί οι πολίτες μαθαίνουν να μην έχουν κανέναν άνθρωπο πάνω από την βούλησή τους εκτός από τον νόμο, που αν θελήσουν να παραβιάσουν θα έχουν τις ανάλογες συνέπειες. Ο πολίτης συμφωνεί να δώσει ένα μέρος της ελευθερίας του (με την υπακοή του στον κοινοβουλευτικό νόμο), με αντάλλαγμα όμως την προσωπική του ελευθερία επιλογής των αποφάσεών του, για κάθε μη παράνομη δραστηριότητα.
Η κυριαρχία του νόμου ήταν μια κομβική εξέλιξη των συμμετοχικών (inclusive) πολιτικών θεσμών, αντικαθιστά την κυριαρχία του ενός ή των λίγων, με την κυριαρχία του (κοινοβουλευτικού) νόμου.
Στην Ελλάδα το ιδεώδες φαίνεται να είναι πιο σημαντικό από την πράξη. Στην Ελλάδα οι πολίτες βλέπουν την κυριαρχία του νόμου σαν κάτι ιδεώδες, ωστόσο μη πραγματοποιήσιμο. Οι Έλληνες πολιτικοί και κοινωνικοί επιστήμονες αποδέχτηκαν την μη κυριαρχία του νόμου, σαν ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό του έθνους. Οι Acemoglou Robinson εξηγούν γιατί αυτή η πολιτισμική υπόθεση είναι λανθασμένη.
Η Ελλάδα επικεντρώθηκε στον άνθρωπο, αναζήτησε τους ηγέτες που θα ψήφιζε ο "λαός" και τους έδωσε σχεδόν όλη την εξουσία για να κυβερνήσουν για λογαριασμό του.
Μετά την απελευθέρωση από την Οθωμανική αυτοκρατορία οι Έλληνες πολίτες, δεν πάλεψαν ποτέ για συμμετοχικούς θεσμούς, που είναι οι πλουραλιστικοί θεσμοί που επιμερίζουν την εξουσία. Πάλεψαν γενναία σε κάθε εξωτερική επιβολή, αλλά δεν κατανόησαν και δεν έζησαν ποτέ την κυριαρχία του νόμου, την κυριαρχία της συμφωνίας.
Στην Αγγλία η κυριαρχία του νόμου αναδύθηκε μέσα από την σύγκρουση αντιτιθέμενων συμφερόντων που ενώθηκαν για να καταργήσουν την εξουσία του ενός, του βασιλιά, και στην θέση του να θέσουν την κυριαρχία του νόμου, την κυριαρχία της συμφωνίας.
Στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους η έννοια της δημοκρατίας επικεντρώθηκε στο άτομο, στον άνθρωπο και όχι στο αφηρημένο, στον νόμο, στη συμφωνία.
Οι νομικοί και οι ιστορικοί θα ξέρουν τα θαυμάσια συντάγματα που υιοθετήθηκαν στην Ελλάδα, αλλά ποτέ δεν λειτούργησαν και δεν άλλαξαν τους εκμεταλλευτικούς (extractive) θεσμούς που κληροδοτήθηκαν από την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Οι εκμεταλλευτικοί θεσμοί της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν η εξέλιξη και η προσαρμογή των εκμεταλλευτικών θεσμών της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς.
Τα συντάγματα και οι νόμοι, προσαρμόστηκαν στο να υπηρετούν την κυριαρχία του ενός, την κυριαρχία αυτού που θα μάζευε τους περισσότερους ψήφους.
Η Ελλάδα έζησε εμφύλιο, δικτατορίες, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στους οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς που παρέμεναν εκμεταλλευτικοί, παρά τις εναλλαγές των κυβερνώντων δημοκρατικών ή δικτατορικών κυβερνήσεων.
Οι περισσότεροι πολίτες αναζητούσαν και αναζητούν, τους ηγέτες που θα μεριμνήσουν για τους ψηφοφόρους τους και όχι για το σύνολο των πολιτών. Φυσικά όλοι οι υποψήφιοι δηλώνουν ψευδώς, ότι ενδιαφέρονται για την χώρα τους, ενώ ενδιαφέρονται πρώτα για το εαυτό τους, μετά για το κόμμα τους, και τέλος για τους ψηφοφόρους τους.
Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας μετά την απελευθέρωσή της από τους Οθωμανούς ο Ioannis Kapodistrias δολοφονήθηκε όταν προσπάθησε να δημιουργήσει ένα συγκεντρωτικό κράτος.
Εξαιρέσεις κυβερνητών που μπορούσαν να δουν το σύνολο των πολιτών και όχι τους ψηφοφόρους τους υπήρχαν ελάχιστες.
Μόνο αν ξένοι επιβουλεύονταν την κυριαρχία της χώρας τους, τότε και μόνο τότε οι Έλληνες ενώνονταν σε κοινούς σκοπούς.
Οι περισσότεροι πολίτες θεώρησαν σαν δημοκρατία, την δυνατότητα να ψηφίζουν αυτόν που θα τους βολέψει, αυτόν που θα τους κάνει το ρουσφέτι, αυτόν που θα τους προστατέψει. Αυτό που δεν κατάλαβαν μέχρι σήμερα, είναι το κόστος των προνομίων που απολαμβάνουν, πρέπει να καλυφθεί με δανεισμό, και όταν ο δανεισμός δεν ήταν δυνατός από τους υπόλοιπους συμπολίτες τους, που είναι οι ίδιοι οι συγγενείς και φίλοι τους.
Δεν είναι παράλογο, να ψηφίζεις για να ικανοποιηθούν τα συμφέροντά σου, όταν αυτά συγκρούονται όμως με τα συμφέροντα μιας άλλης τάξης.
Στην Αγγλία στην ένδοξη επανάσταση, υπήρχαν διαφορετικές ομάδες πολιτών με αντιτιθέμενα συμφέροντα, έμποροι, βιομήχανοι, ... και όλοι ψήφιζαν τους εκπροσώπους τους για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Τα συμφέροντά τους όμως ήταν αντιτιθέμενα εκτός από ένα που τους ένωσε: την αμφισβήτηση της κυριαρχίας του βασιλιά. Από εκεί προέκυψε η καινοτομία της κυριαρχίας του νόμου.
Η διαφορά όμως με την Ελλάδα, ήταν ότι τα αντίπαλα κόμματα δεν εξέφραζαν πραγματικά διαφορετικά συμφέροντα.
Οι πιο διαβασμένοι θα υποστήριζαν (και θα είχαν δίκιο στον κόσμο της εξέλιξης των ιδεών), ότι η κυριαρχία του νόμου προέρχεται από τον διαφωτισμό, τον Hobbes, τον Lock και άλλους σημαντικούς διανοητές, προσωπικά προτιμώ την αφήγηση των Acemoglou Robinson που εστιάζεται όχι στην ιδέα αλλά στην υλοποίησή της.
Οι Έλληνες διανοούμενοι θα απέδιδαν την έννοια της κυριαρχίας του νόμου (Rule of law) στον Αριστοτέλη, ωστόσο οι περισσότεροι παρέμειναν πάντα γοητευμένοι με την Πλατωνική ιδέα ενός εξιδανικευμένου βασιλιά φιλόσοφου, που ήταν πάνω από τον νόμο.
"In the West, the ancient Greeks initially regarded the best form of government as rule by the best men.[8] Plato advocated a benevolent monarchy ruled by an idealized philosopher king, who was above the law.[8] Plato nevertheless hoped that the best men would be good at respecting established laws, explaining that "Where the law is subject to some other authority and has none of its own, the collapse of the state, in my view, is not far off; but if law is the master of the government and the government is its slave, then the situation is full of promise and men enjoy all the blessings that the gods shower on a state."[9] More than Plato attempted to do, Aristotle flatly opposed letting the highest officials wield power beyond guarding and serving the laws.[8] In other words, Aristotle advocated the rule of law:
It is more proper that law should govern than any one of the citizens: upon the same principle, if it is advantageous to place the supreme power in some particular persons, they should be appointed to be only guardians, and the servants of the laws."
Στην σύγχρονη Ελλάδα υπήρχαν πάντα και οι πολίτες, που ψήφιζαν για να επιλέξουν τον σωστό κυβερνήτη που θα κυβερνούσε καλύτερα την χώρα. Ψήφιζαν δηλαδή χωρίς να περιμένουν μια προσωπική ανταμοιβή, αλλά ποτέ δεν κατάφερναν κάποιο σοβαρό αποτέλεσμα, αφού οι κυβερνήτες συνδέονταν με τα πελατειακά δίκτυα των κομμάτων. Και αυτοί οι πολίτες έδιναν και δίνουν, μεγαλύτερη σημασία στο ποιος θα κυβερνήσει και όχι στους πολιτικούς θεσμούς.
Στην πρόσφατη ιστορία μετά την δικτατορία, τα δύο μεγάλα κόμματα (το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ) και η αριστερά διαμόρφωσαν τους εκμεταλλευτικούς θεσμούς προς όφελός τους.
Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ δημιούργησαν τα δικά τους πελατειακά δίκτυα πολιτών, ενώ η αριστερά δημιούργησε τα συντεχνιακά δίκτυα πολιτών.
Ενώ στην Αγγλία η σύγκρουση συμφερόντων οδήγησε στην κυριαρχία του νόμου και στην ανάπτυξη των συμμετοχικών (inclusive) θεσμών, που επιμέριζαν την εξουσία, στην Ελλάδα δεν υπήρχε σύγκρουση συμφερόντων αλλά σύγκρουση δύο κομμάτων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, που συγκέντρωναν την εξουσία στο πρόσωπο του πρωθυπουργού. Όταν ένα κόμμα κέρδιζε την εξουσία καταλάμβανε το κράτος και μοίραζε στους ψηφοφόρους του, μόνιμες θέσεις εργασίας (χωρίς αξιολόγηση) και προνόμια, .
Η αριστερά εγκλώβιζε την ευαισθησία αυτών που ήθελαν μια διαφορετική κοινωνία και την εκμεταλλευόταν, για να δημιουργήσει επαγγελματίες συνδικαλιστές και "επαναστάτες" που πούλαγαν το παραμύθι της ανακατανομής του πλούτου, για να απολαμβάνουν οι ίδιοι, οι μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι και οι υπόλοιποι προστατευόμενοι, προνόμια έναντι των υπολοίπων μη προστατευόμενων πολιτών.
Φυσικά ένα μεγάλο ποσοστό των αριστερών αποτελείτο από ανθρώπους που επιθυμούσαν μια καλύτερη κοινωνία, οι ίδιοι ήταν καλοί στην δουλειά τους, απεχθάνονταν τον ανταγωνισμό, και ήθελαν ο άνθρωπος να είναι πάνω από τις αγορές. Πίστευαν ότι με την παιδεία όλοι οι άνθρωποι μπορούσαν να γίνουν σαν και αυτούς. Φυσικά την ενέργειά τους και την προσφορά τους, την εκμεταλλεύονταν οι ίδιοι οι συνάδελφοί τους, που μπορούσαν να έχουν ακόμα και καλύτερες αποδοχές, με μικρότερη ή καθόλου προσφορά χρόνου, εργασίας, προσπάθειας και ταλέντου.
Οι original αριστεροί δεν κατανόησαν πως οι καλύτερες προθέσεις δεν οδηγούσαν σε μια καλύτερη κοινωνία, αλλά στην εκμετάλλευση των μη προστατευόμενων από τους προστατευόμενους.
Ένας διαστρεβλωμένος πλουραλισμός ισχύος και προνομίων επικράτησε στην Ελλάδα.
Σχετικά με την μη κυριαρχία του νόμου στην Ελλάδα, το ΠΑΣΟΚ, η ΝΔ και οι πολίτες που ψηφίζουν αυτά τα κόμματα, είναι υποδείγματα μελέτης.
Ένας καφετζής μου το είπε κάποτε απλά: "στην Ελλάδα φτιάχνονται πρώτα τα παράθυρα (για να βολεύονται οι δικοί τους) και μετά οι νόμοι".
Στην Ελλάδα φτιάχνονται νόμοι μαϊμού χωρίς χρηματοδότηση, εγκύκλιοι που ακυρώνουν νόμους.
Ο Αντρέας Παπανδρέου, ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ο δημοφιλέστερος ίσως ηγέτης της μεταπολίτευσης είχε παραπεμφθεί στο ειδικό δικαστήριο και είχε αθωωθεί οριακά. (4), (5)
Πρώην ή νυν υπουργοί και των δύο κομμάτων, παραβαίναν τους νόμους (υπουργός εργασίας με ανασφάλιστους εργαζόμενους, υπουργός πολεοδομίας με προσχηματική άδεια οικοδομής, υπουργός συγκοινωνιών να οδηγάει αυτοκίνητο χωρίς πινακίδες).
Πολλοί από τους πολίτες που ψήφιζαν τα παραπάνω κόμματα έχουν κάνει χιλιάδες καταπατήσεις δημόσιου χώρου, εκατομμύρια αυθαίρετες κατασκευές, ...
Σχετικά με την κυριαρχία του νόμου για την αριστερά, τα πράγματα είναι το ίδιο απογοητευτικά. Η αριστερά στην Ελλάδα δεν αποδέχτηκε την κυριαρχία του νόμου, αφού γι αυτήν νόμος ήταν "το δίκιο του εργάτη".
Η αριστερά αναπτύχθηκε στο όνειρο μιας καλύτερης κοινωνίας και αμφισβήτησε τον καπιταλισμό και τον κοινοβουλευτικό νόμο, ζητώντας πολλές φορές από τους πολίτες ανυπακοή.
Η αριστερά χωρίς να είναι κυβέρνηση, στήριξε και ανέπτυξε την εκμετάλλευση των συντεχνιών και των συνδικαλιστών, των εργαζόμενων στο δημόσιο, στις ΔΕΚΟ, στις τράπεζες, ..., μέσω της άνισης απορρόφησης πόρων από τα Ευρωπαϊκά προγράμματα και τον δανεισμό της χώρας.
Στην πραγματικότητα οι χρηματικές ροές που έρεαν από την Ευρώπη, αντί να κατευθύνονταν στην ιδιωτική οικονομία για να αναπτύξουν την παραγωγή και την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών, πέρναγαν από το κράτος και μέσω αυτού στην ιδιωτική οικονομία σαν κατανάλωση.
Η αριστερά, πάντα αντιπολίτευση μετά τον εμφύλιο, ανέπτυξε ένα "επαναστατικό" λόγο για τους αδύνατους εγκλωβίζοντας τις ευαισθησίες πολλών πολιτών, αλλά στην πράξη συνδημιούργησε ένα εκμεταλλευτικό κράτος συντεχνιών, που λειτουργούσε μαζί με το πελατειακό κράτος του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ.
Σήμερα η αριστερά είναι στην κυβέρνηση για πρώτη φορά και φέρεται με τον ίδιο τρόπο όπως το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, τοποθετώντας κομματικά στελέχη αντί για managers στην διοίκηση του κράτους (6) και επαναφέροντας τα προνόμια των προστατευμένων όπως στη ΔΕΗ (7)
(1) μια παρουσίαση σε βίντεο, από τον Acemoglu στα αγγλικά.
"Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty" -- Daron Acemoglu
(2) Οι Έλληνες νέοι για την κρίση Κείµενα από τους αποφοίτους των Σεµιναρίων Πολιτικής Σκέψης του Ιδρύµατος Φρίντριχ Νάουµαν για την Ελευθερία
(3) Η Νομοκρατία (the rule of law)
(4) Ανδρέας Παπανδρέου
(5) Το σκάνδαλο Κοσκωτά 26 χρόνια μετά
(6) Ερώτηση για τα κριτήρια επιλογής Γενικών Γραμματέων Υπουργείων
(7) Βάρδιες και χαράτσια στη νέα σύμβαση εργασίας στη ΔΕΗ
"Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty" -- Daron Acemoglu
(2) Οι Έλληνες νέοι για την κρίση Κείµενα από τους αποφοίτους των Σεµιναρίων Πολιτικής Σκέψης του Ιδρύµατος Φρίντριχ Νάουµαν για την Ελευθερία
(3) Η Νομοκρατία (the rule of law)
(4) Ανδρέας Παπανδρέου
(5) Το σκάνδαλο Κοσκωτά 26 χρόνια μετά
(6) Ερώτηση για τα κριτήρια επιλογής Γενικών Γραμματέων Υπουργείων
(7) Βάρδιες και χαράτσια στη νέα σύμβαση εργασίας στη ΔΕΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου